Rút ngắn 48 giờ thông quan sầu riêng nhờ cơ chế ‘hạ cánh là kiểm’

Rạng sáng 10/9, lô sầu riêng chín cây Monthong nặng 2,68 tấn từ Thái Lan đáp xuống sân bay Bạch Vân, TP Quảng Châu. Chỉ vài tiếng sau, những quả sầu riêng này đã có mặt trên kệ tại chợ đầu mối Giang Nam - điểm bán buôn trái cây lớn nhất miền Nam Trung Quốc.

Điều khác biệt nằm ở cơ chế “hạ cánh là kiểm” mà hải quan Quảng Châu triển khai từ cuối tháng 5, rút ngắn tới 48 giờ thông quan so với trước đây.

Cán bộ hải quan Quảng Châu kiểm tra sầu riêng nhập khẩu. Ảnh: China News.

Ngay sau khi máy bay hạ cánh, dù là 1h sáng, lô sầu riêng đã được đưa thẳng tới khu vực kiểm tra tập trung đặc biệt chỉ cách đường băng vài trăm mét. Hãng tin Tân Hoa Xã cho biết, tại đây cán bộ kiểm dịch lập tức tiến hành lấy mẫu, đối chiếu hồ sơ và chuyển ngay lên phòng xét nghiệm đặt ở tầng 3 của khu kiểm tra.

Đến chiều cùng ngày, kết quả phân tích cho thấy lô hàng không có bất thường và được cấp phép lưu thông. Chuyến hàng nhanh chóng được xe tải vận chuyển tới chợ Giang Nam để kịp phục vụ người mua buổi tối.

Theo ông Dương Phúc Vượng, đại diện Tập đoàn Nông nghiệp Hồng Tường - đơn vị nhập khẩu lô sầu riêng, điểm mấu chốt của mô hình này là rút ngắn tối đa thời gian vận chuyển mẫu và chờ kết quả.

Trước kia, mẫu phải đưa về phòng thí nghiệm trong nội thành Quảng Châu, mất thêm nhiều giờ di chuyển và dễ bị ảnh hưởng bởi khối lượng công việc. Điều đó khiến thời gian thông quan dao động, có lúc lên tới hai ngày.

Trong khi đó, sầu riêng chín cây vốn có giá trị cao nhưng chỉ giữ được chất lượng tối đa 48 giờ sau khi thu hoạch, nên bất kỳ chậm trễ nào cũng khiến quả xuống cấp nhanh chóng.

Cũng theo ông Dương, cơ chế “hạ cánh là kiểm” giúp trái cây giữ được độ tươi ngon nguyên vẹn khi đến tay người tiêu dùng. “Trước đây chúng tôi mất ít nhất hao ngày mới có thể đưa sầu riêng ra chợ, giờ chỉ cần trong ngày. Điều này quyết định mức giá bán và niềm tin của khách hàng với hàng nhập khẩu”, ông nói.

Về phía cơ quan quản lý, Hải quan Quảng Châu khẳng định đây là bước cải tiến quan trọng nhằm nâng cao hiệu quả kiểm soát an toàn thực phẩm, đồng thời bảo đảm tốc độ thông quan cho nông sản tươi.

Ông Bách Kiến Sơn, cán bộ Trung tâm Dịch vụ kỹ thuật tổng hợp Hải quan Bạch Vân, giải thích rằng “hạ cánh là kiểm” (kiểm tra hàng hóa ngay khi máy bay hạ cánh) cho phép lấy mẫu, xét nghiệm và trả kết quả trong vòng 24 giờ. Nhờ đó, trái cây nhập khẩu bằng đường hàng không có thể ra thị trường ngay trong ngày, thay vì chờ đợi lâu như trước đây.

Từ khi triển khai cách thức vận hành này từ 31/5, nhiều lô sầu riêng nhập khẩu từ Thái Lan và Malaysia đã được thông quan. Thống kê của Hải quan Quảng Châu cho thấy, từ đầu 2025, sân bay Bạch Vân đã tiếp nhận 72 lô sầu riêng tươi, tổng cộng 176,4 tấn. Trong đó, các giống có giá trị cao như Musang King, Black Thorn và Monthong chiếm tỷ lệ lớn.

Hiện nhiều siêu thị lớn tại Trung Quốc đang chạy chương trình khuyến mại cho sầu riêng. Ảnh: Zhu Minzi.

Việc rút ngắn 48 giờ thông quan được cho là yếu tố quan trọng khiến các doanh nghiệp Đông Nam Á lựa chọn Quảng Châu làm cửa ngõ nhập khẩu chính. Ở chiều ngược lại, quy trình xét nghiệm được rút ngắn tại chỗ không chỉ giúp hàng hóa đến tay người tiêu dùng nhanh hơn, mà còn làm tăng tính cạnh tranh của các nhà nhập khẩu địa phương.

Với đối tác xuất khẩu, việc giữ được chất lượng của những sản phẩm chín cây khi sang tới Trung Quốc là lợi thế không nhỏ, nhất là với sầu riêng. Mặt hàng này có hương vị đậm, độ ngọt cao, được người tiêu dùng Trung Quốc ưa chuộng hơn hàng thu hoạch non để vận chuyển bằng đường biển. Giá bán của chúng vì thế cũng cao hơn, thậm chí gấp đôi.

Không chỉ là bước cải tiến về kỹ thuật, cơ chế này còn cho thấy sự dịch chuyển trong tư duy quản lý nhập khẩu nông sản của Trung Quốc. Tân Hoa Xã nhận định, thay vì tập trung vào khâu hậu kiểm, nhà chức trách đưa phòng xét nghiệm ra tận cửa khẩu để vừa kiểm soát chặt chẽ an toàn thực phẩm, vừa tạo thuận lợi thương mại.

Khác với Quảng Tây, nơi có vị trí giáp ranh với ASEAN, với nhiều cửa khẩu đường bộ thuận tiện để nhập khẩu trái cây số lượng lớn, Quảng Châu đã nỗ lực bù đắp bằng đường hàng không và cải cách thủ tục.

Trong 6 tháng đầu 2025, Quảng Tây đã nhập khẩu khoảng 780.000 tấn hoa quả từ Đông Nam Á, chiếm khoảng 1/3 tổng lượng hoa quả nhập khẩu của Trung Quốc. Cùng thời gian, Quảng Đông - nơi Quảng Châu là thành phố trung tâm - cũng nhập khẩu tới 40% lượng trái cây nhiệt đới.

Không có lợi thế địa lý gần biên giới, nhưng Quảng Châu tận dụng sân bay quốc tế Bạch Vân và các cảng, chợ đầu mối lớn để trở thành điểm nhập khẩu hàng không quan trọng. Thành phố này chịu trách nhiệm đáng kể trong nhập khẩu trái cây chất lượng cao, như sầu riêng chín cây, cherry... cho toàn vùng Quảng Đông, trước khi phân phối tới các tỉnh, thành phố nội địa Trung Quốc.