Ngành dệt may chịu áp lực lớn trong chuyển đổi kép

8 nhiều giờ trước kia 7

ARTICLE AD BOX

4 nhóm khó khăn

Chia sẻ tại Diễn đàn "Chuyển đổi kép - Động lực cho tăng trưởng kinh tế: Góc nhìn từ chính sách đến thực tiễn" mới đây, ông Trương Văn Cẩm - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam cho biết, ngành dệt may đang gặp bốn nhóm khó khăn lớn nhất, đó là: Thiếu bộ tiêu chuẩn thống nhất về chuyển đổi xanh; nhận thức chưa đồng đều trong cộng đồng doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ; hạn chế về nguồn nhân lực kỹ thuật số và năng lượng xanh; cùng với đó là vướng mắc về thủ tục hành chính, từ cấp phép đầu tư, đánh giá tác động môi trường đến phòng cháy chữa cháy.

Hiện ngành dệt may đạt kim ngạch xuất khẩu khoảng 45-46 tỷ USD mỗi năm, với sản phẩm có mặt tại hơn 130 quốc gia và vùng lãnh thổ. Trên 90% kim ngạch xuất khẩu tập trung ở các thị trường khó tính như Mỹ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc - những nơi đang siết chặt yêu cầu về tiêu chuẩn xanh và số hóa chuỗi cung ứng. “Nếu doanh nghiệp không chuyển đổi số, không xanh hóa, họ sẽ bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu. Vì vậy, chuyển đổi kép - "vừa số hóa quy trình, vừa xanh hóa sản xuất" không còn là lựa chọn, mà là con đường tất yếu của ngành dệt may”, ông Cẩm khẳng định.

Thực tế cho thấy, một số doanh nghiệp lớn như TNG, May 10, Việt Tiến đã tiên phong áp dụng công nghệ vào quản trị sản xuất, đo đếm lượng phát thải, quản lý năng lượng và tối ưu năng suất lao động. Nhiều doanh nghiệp đang từng bước hình thành mô hình “nhà máy xanh - quản trị số”. Tuy nhiên, phần lớn doanh nghiệp nhỏ và vừa trong ngành vẫn gặp nhiều rào cản về tài chính, nhân lực, tiêu chuẩn và thủ tục hành chính.

Tài chính xanh và tiêu chuẩn ESG là nút thắt lớn nhất

Chia sẻ thêm về góc nhìn doanh nghiệp, bà Phạm Bích Hồng - Phó Tổng Giám đốc Tổng công ty May 10 cho rằng, dù là doanh nghiệp lớn, có truyền thống và thương hiệu mạnh, nhưng quá trình chuyển đổi kép vẫn đầy thách thức.

Theo bà Hồng, khó khăn lớn nhất hiện nay là vốn và tín dụng xanh. Đầu tư vào năng lượng tái tạo, xử lý nước thải hay hệ thống tuần hoàn đòi hỏi chi phí lớn, trong khi các gói tín dụng xanh còn khó tiếp cận, thiếu hướng dẫn cụ thể và chưa rõ ràng về điều kiện vay.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp phải tuân thủ nhiều bộ tiêu chí ESG khác nhau của các khách hàng quốc tế, khiến chi phí tuân thủ tăng cao mà Việt Nam hiện chưa có bộ tiêu chuẩn ESG quốc gia thống nhất, dẫn tới sự thiếu đồng bộ và khó khăn trong việc đánh giá kết quả chuyển đổi.

Không chỉ dừng lại ở vấn đề tài chính và tiêu chuẩn, bà Hồng chia sẻ, nguồn nhân lực cũng là điểm nghẽn lớn của quá trình chuyển đổi. Tốc độ số hóa và xanh hóa đang nhanh hơn khả năng đào tạo nhân sự, khiến ngành thiếu hụt nghiêm trọng kỹ sư công nghệ, kỹ sư năng lượng sạch, chuyên gia dữ liệu và đội ngũ hiểu biết về quản trị ESG. Điều này khiến nhiều doanh nghiệp, dù có tiềm lực, vẫn chưa thể mở rộng quy mô chuyển đổi hoặc vận hành hiệu quả các hệ thống mới.

Hoàn thiện thể chế và đào tạo nhân lực kép

Trước thực tế đó, ông Trương Văn Cẩm cho rằng, Nhà nước cần sớm hoàn thiện bộ tiêu chuẩn quốc gia về chuyển đổi xanh và ESG, làm cơ sở thống nhất để doanh nghiệp thực hiện. Đồng thời, cần đơn giản hóa thủ tục hành chính, đặc biệt là các quy trình về đầu tư và môi trường, nhằm giảm chi phí và thời gian cho doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, ông Cẩm cũng nhấn mạnh vai trò của đào tạo nhân lực số và xanh, đề nghị các trường đại học, viện nghiên cứu mở rộng các chương trình đào tạo kỹ sư công nghệ dệt nhuộm, quản lý năng lượng và kỹ thuật ESG để tạo ra nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu mới.

Từ góc nhìn thực tiễn, bà Phạm Bích Hồng kiến nghị bốn nhóm giải pháp trọng tâm. Trước hết, cần xây dựng cơ chế tài chính xanh và các gói tín dụng ưu đãi, hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải và sản xuất tuần hoàn.

Thứ hai, thể chế hóa và tiêu chuẩn hóa ESG quốc gia, hài hòa với chuẩn quốc tế để giảm chi phí tuân thủ và nâng cao năng lực cạnh tranh. Thứ ba, đầu tư phát triển hạ tầng dữ liệu ngành, giúp doanh nghiệp có thể quản lý, theo dõi và chia sẻ dữ liệu một cách minh bạch; đồng thời khuyến khích doanh nghiệp lớn chia sẻ công nghệ và kinh nghiệm với các doanh nghiệp nhỏ hơn.

Cuối cùng, bà Hồng nhấn mạnh, đào tạo nhân lực chất lượng cao là yếu tố then chốt, cần sự phối hợp giữa Nhà nước, doanh nghiệp và các cơ sở giáo dục để hình thành “vốn con người kép” - vừa có kỹ năng số, vừa có tư duy xanh.

Cần cơ chế hỗ trợ đồng bộ

Nhìn rộng hơn, những thách thức mà ngành dệt may đang gặp phải cũng là vấn đề chung của nhiều lĩnh vực khác như da giày, chế biến gỗ, điện tử, nông nghiệp và logistics. Các ngành này đều đang chịu sức ép từ yêu cầu giảm phát thải, minh bạch chuỗi cung ứng và truy xuất nguồn gốc sản phẩm.

Tuy nhiên, thiếu vốn đầu tư, tiêu chuẩn đồng bộ, nhân lực và nhận thức chiến lược vẫn là rào cản lớn. Theo các chuyên gia, để vượt qua thách thức đó, cần một cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa Chính phủ - Doanh nghiệp - Học viện, trong đó: Chính phủ đóng vai trò định hướng và ban hành chính sách; doanh nghiệp lớn dẫn dắt, chia sẻ dữ liệu và công nghệ; các viện, trường đảm nhận nhiệm vụ đào tạo và nghiên cứu, chuyển giao tri thức.

“Chỉ khi chính sách gắn liền với thực tiễn, doanh nghiệp được tiếp sức bằng vốn, tiêu chuẩn và nhân lực, chuyển đổi kép mới thực sự trở thành động lực tăng trưởng bền vững của nền kinh tế”, ông Trương Văn Cẩm khẳng định.

Thực tế cho thấy, ngành dệt may Việt Nam đang đứng trước ngưỡng cửa chuyển mình mạnh mẽ. Song để đi được đường dài, các doanh nghiệp cần được đồng hành bằng chính sách tài chính xanh, cơ chế minh bạch, tiêu chuẩn ESG quốc gia và chương trình đào tạo nhân lực chuyên sâu. Khi hai quá trình: số hóa và xanh hóa được triển khai đồng bộ, dệt may không chỉ giữ vững vị thế xuất khẩu chiến lược mà còn trở thành hình mẫu cho quá trình chuyển đổi kép hướng tới phát triển bền vững của toàn bộ nền kinh tế Việt Nam.

Đọc toàn bộ bài viết