Giá điện chưa đủ hấp dẫn nhà đầu tư tư nhân trong khi đang cần nguồn vốn khổng lồ

Diễn đàn do Hội Dầu khí Việt Nam phối hợp cùng Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng quốc gia Việt Nam (Petrovietnam) tổ chức.

Cần nguồn vốn khổng lồ 135 tỉ USD cho đầu tư năng lượng

Nhìn nhận từ góc độ tái cấu trúc và khơi thông nguồn vốn, PGS.TS Ngô Trí Long - chuyên gia kinh tế - chỉ ra thách thức trong thực hiện chuyển dịch năng lượng, đó là áp lực tài chính khổng lồ, khi Việt Nam cần huy động tới 368 tỉ USD để thực hiện mục tiêu Net Zero.

Trong đó, riêng giai đoạn 2021-2030, nhu cầu vốn cho chuyển dịch năng lượng - bao gồm đầu tư vào năng lượng tái tạo, hệ thống truyền tải điện, lưu trữ năng lượng và nâng cấp hạ tầng số hóa - dự kiến vượt mốc 135 tỉ USD.

So sánh quy mô này với tổng đầu tư công trung bình hằng năm của Việt Nam (khoảng 700-800 nghìn tỉ đồng, tức tương đương 28-32 tỉ USD, theo Bộ Tài chính), ông Long cho rằng yêu cầu huy động tài chính cho chuyển dịch năng lượng vượt xa khả năng đáp ứng của nguồn vốn công truyền thống.

Trong khi đó, những thách thức thể chế trong huy động tài chính năng lượng đó là cơ chế giá điện chưa đủ hấp dẫn với nhà đầu tư tư nhân.

Ví dụ, giá trần cho điện gió trên bờ là 1.587,12 đồng/kWh (chưa VAT), tương đương khoảng 6,7 cent/kWh, trong khi theo đánh giá của IRENA (Cơ quan Năng lượng tái tạo quốc tế), mức giá cạnh tranh phải khoảng 7-9 cent/kWh.

Điều này tạo ra sự “bất cân đối” giữa kỳ vọng lợi nhuận và rủi ro đầu tư, đặc biệt trong bối cảnh lãi suất toàn cầu gia tăng và đồng VND chịu áp lực mất giá so với USD. Trong khi đó hợp đồng mua bán điện (PPA) thiếu tính ràng buộc dài hạn và bảo lãnh rủi ro.

Khung pháp lý cho tài chính xanh còn thiếu và phân tán, là rào cản cho tiếp cận vốn chuyển dịch năng lượng. Vai trò Nhà nước chưa đủ mạnh trong dẫn dắt vốn: khoảng trống thể chế trong hình thành định chế tài chính xanh.

Đề xuất thí điểm mô hình ngân hàng năng lượng quốc gia

Ông Nguyễn Trung Khương - đại diện Ban chiến lược Petrovietnam - cho rằng có nhiều cơ hội mở ra với tập đoàn khi thực hiện chuyển dịch năng lượng. Đó là nhu cầu năng lượng trong nước tiếp tục tăng mạnh mẽ, đặc biệt khi đặt mục tiêu tăng trưởng cao trong giai đoạn tới. Xu thế chuyển đổi sang năng lượng carbon thấp, cùng việc phát huy vai trò của khí tự nhiên và LNG, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0...

Tuy vậy, thách thức đặt ra với tập đoàn này là sự suy giảm vai trò truyền thống của dầu thô và khí tự nhiên khiến tập đoàn này phải tìm các động lực tăng trưởng mới. Nguy cơ về “tài sản mắc kẹt” đối với các dự án dầu khí, sức ép giảm phát thải, thu xếp vốn đầu tư khổng lồ trong khi khung pháp lý chậm thích ứng...

Do đó ông Khương cho rằng cần hoàn thiện thể chế, chính sách phân định rõ chức năng quản lý nhà nước đối với hoạt động dầu khí. Thể chế hóa kết luận 76 và nghị quyết 41 của Bộ Chính trị về chiến lược phát triển ngành dầu khí, tạo hành lang pháp lý thông suốt, phân cấp, phân quyền rõ ràng, cụ thể.

Ban hành khung pháp lý cho năng lượng mới như điện gió ngoài khơi, hydrogen, điện hạt nhân và các hoạt động chuyển đổi xanh; đẩy nhanh các cơ chế thử nghiệm đặc thù cho lĩnh vực năng lượng mới, cũng như có cơ chế cho Petrovietnam làm đầu mối trung tâm công nghiệp năng lượng quốc gia.

PGS.TS Ngô Trí Long cho rằng cần tái định vị Petrovietnam là nhà đầu tư năng lượng toàn diện, có chiến lược tài chính dài hạn là công cụ dẫn dắt vốn thị trường. Tiến tới thành lập Quỹ đầu tư chuyển dịch năng lượng Petrovietnam để tạo nền tảng tài chính dài hạn cho tương lai xanh; thí điểm mô hình ngân hàng năng lượng quốc gia. Tiến tới hoàn thiện thể chế chính sách trong chuyển dịch năng lượng.