Đánh thuế mua bán vàng: Phải phân biệt đầu cơ hay tích lũy

Nhiều chuyên gia đã khuyến cáo như vậy xung quanh việc Chính phủ yêu cầu đánh thuế thu nhập cá nhân với giao dịch mua bán vàng để hạn chế đầu cơ.

Theo các chuyên gia, việc đánh thuế để hạn chế đầu cơ vàng là cần thiết, nhưng nếu không có tiêu chí phân biệt, nhiều người dân có thói quen tích góp, mua vàng như một hình thức tiết kiệm nhiều năm qua có nguy cơ bị đánh thuế khi bán ra số vàng này.

Cần cân nhắc thận trọng cách tính thuế

Trao đổi với Tuổi Trẻ, PGS.TS Ngô Trí Long, chuyên gia kinh tế, cho rằng Bộ Tài chính cần tham khảo kinh nghiệm quốc tế và thực tế tình hình ở Việt Nam rồi nghiên cứu thấu đáo để đề xuất phương án tính thuế phù hợp.

Theo ông Long, bản chất của thuế thu nhập cá nhân là đánh trên lợi nhuận. Nhưng có nhiều lượng vàng mua từ trước đó rất lâu, không có hóa đơn, chứng từ chứng minh giá mua. Do đó không thể biết được lợi nhuận để tính thuế.

Trường hợp có giá mua, giá bán, song mức độ trượt giá hằng năm sẽ được tính như thế nào để ra lợi nhuận là vấn đề không đơn giản.

"Nên có thể đánh thuế trên giá bán và theo thời gian năm giữ vàng, như bán ngay trong một thời gian ngắn 1 - 2 năm, thuế sẽ cao hơn là mua cách đó 3 - 5 năm. Bộ Tài chính cần nghiên cứu đề xuất mức thuế phù hợp trước khi trình cấp có thẩm quyền", ông Long gợi ý.

Ông Nguyễn Quang Huy, CEO khoa tài chính ngân hàng Trường đại học Nguyễn Trãi, cho rằng thói quen tích trữ vàng đã ăn sâu vào tiềm thức nhiều người. Nhiều gia đình chỉ nắm giữ một vài lượng, coi đó như "của để dành".

Nếu áp thuế đồng loạt lên mọi giao dịch, vô hình trung sẽ làm tăng chi phí cho nhóm này - những người không hề có ý định kinh doanh hay đầu cơ. Vì vậy chỉ đánh thuế phần chênh lệch sinh lợi, đồng thời thiết lập ngưỡng miễn thuế hợp lý.

Ví dụ miễn thuế với tổng lợi nhuận trong năm dưới một mức nhất định, hoặc với khối lượng giao dịch nhỏ. Điều này vừa đảm bảo tính công bằng, vừa tránh gánh nặng hành chính không cần thiết.

Cũng theo ông Huy, cần xem xét một yếu tố nữa là thời gian nắm giữ. Có thể xem xét miễn hoặc giảm thuế đối với trường hợp giữ vàng dài hạn, có thể từ 3 năm trở lên. Cách tiếp cận này sẽ khuyến khích tích trữ ổn định, hạn chế giao dịch lướt sóng ngắn hạn.

Ngược lại với những cá nhân hoặc tổ chức giao dịch thường xuyên, quy mô lớn, mang tính chất kinh doanh, cần có khung thuế phù hợp theo diện thu nhập từ hoạt động kinh doanh.

Tuy nhiên thuế chỉ là công cụ hỗ trợ. Để thực sự giảm sức hút của vàng, chính sách cần đồng bộ nhiều giải pháp khác như nâng sức hấp dẫn của kênh tiết kiệm và trái phiếu. "Việc xem xét áp thuế thu nhập cá nhân đối với giao dịch vàng cần sự tinh tế trong thiết kế. Đó là nhắm tới hoạt động đầu cơ nhưng vẫn giữ an toàn cho người tích trữ nhỏ lẻ.

Một chính sách được cân nhắc kỹ lưỡng sẽ vừa tạo sự công bằng, vừa củng cố niềm tin của xã hội, đồng thời mở đường cho sự phát triển của thị trường tài chính chính quy và bền vững", ông Huy khuyến nghị.

Phân biệt rõ giữa mua đầu cơ và mua tích lũy

Một chuyên gia kinh tế cho rằng giải pháp căn cơ để hạn chế đầu cơ vàng là chính sách phải khuyến khích hoạt động sản xuất, kinh doanh phát triển. Khi môi trường kinh doanh minh bạch và thuận lợi, người dân và doanh nghiệp sẽ yên tâm làm ăn, tạo ra công ăn việc làm và thu nhập cho người lao động.

"Sản xuất thôi chưa đủ mà phải có cả chính sách kích cầu tiêu dùng nữa. Lúc đó, tiền sẽ tự chảy vào lưu thông, hàng hóa, dịch vụ chứ không trú ẩn vào bất động sản hay vàng", vị này khẳng định.

Trong khi đó, TS Châu Đình Linh, Đại học Ngân hàng TP.HCM, cho rằng nên xem vàng là hàng hóa đặc biệt, tài sản đặc biệt. Thói quen của người dân xưa nay là để tiền tiết kiệm vào vàng và tích lũy dần để làm những việc lớn lao trong gia đình như dựng vợ gả chồng cho con, hoặc mua những tài sản khác như đất đai, nhà cửa.

Trong bối cảnh mới cần có phương pháp mới để điều tiết thị trường chứ không thể như trước nữa. "Chúng ta đang dần xem vàng như tài sản tài chính, khi tài sản tài chính giao dịch thì phải đóng thuế. Nhưng muốn thu được thuế, phải đưa vào khuôn khổ quản lý để phát triển thị trường vàng sau này và phải có sự công bằng cho tất cả chủ thể trong nền kinh tế", ông Linh nói.

Tuy nhiên cũng cần quy định mua bán ở mức nào được xem như là khoản tích lũy bình thường, còn ở mức độ bao nhiêu sẽ xem như là tài sản tài chính. Bởi câu chuyện không chỉ là có thu thuế với giao dịch mua bán vàng hay không mà là ai thu, thu như thế nào, mức thu ra sao để tránh sự phản ứng mạnh, nhất là với những người đã mua từ rất lâu thì cách xử lý như thế nào", ông Linh đặt vấn đề.

Trong khi đó, theo LS Trần Xoa - Giám đốc Công ty luật Minh Đăng Quang, Chính phủ yêu cầu đánh thuế TNCN với giao dịch mua bán vàng để hạn chế đầu cơ, nên phải căn cứ vào tiêu chí này để xây dựng chính sách, đặc biệt phải phân biệt được thế nào là đầu cơ, thế nào là tích lũy.

"Những người làm công ăn lương, lao động sau khi lãnh lương, trang trải hết các khoản nếu còn dư họ sẽ tích lũy mua vài phân vàng. Trong khi những người đầu cơ sẽ mua với số lượng lớn và mua nhanh, bán nhanh nhằm lướt sóng. Nếu thu thuế để hạn chế đầu cơ, phải tập trung vào những đối tượng này, chứ không phải những người mua tích lũy", ông Xoa nói.